Gwelwyd sawl trychineb fawr ym maes glo’r de ac maent wedi eu cofnodi yn y casgliadau glo yn Archifau Morgannwg.
Collodd llawer o weithwyr – yn ddynion a bechgyn – eu bywydau mewn digwyddiadau megis boddi Glofa Tynewydd ym 1877 a Ffrwydriad Glofa’r Albion ym 1894.
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/DNCB-14-1-1.jpg)
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/DNCB-14-1-1.jpg)
Ar 14 Hydref 1913, lladdwyd 439 o lowyr mewn ffrwydrad yng Nglofa’r Universal yn Senghennydd. Dyma’r drychineb lofaol fwyaf yn hanes gwledydd Prydain.
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/DPD-4-11-2-4.jpg)
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/DPD-4-11-2-4.jpg)
Roedd yr effaith ar gymunedau yn anferth, weithiau byddai cannoedd o deuluoedd yn colli’r sawl ddeuai â chyflog i’r tŷ. Gyda’r lofa ar stop, byddai gofyn i’r rhai lwyddodd i oroesi chwilio gwaith mewn lleoedd eraill.
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/Panel-7-Image-3-DSWP-PH-SEN9-e1588242097310.jpg)
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/Panel-7-Image-3-DSWP-PH-SEN9-e1588242097310.jpg)
Roedd iawndal ar gael trwy sianelau swyddogol a thanysgrifiadau elusennol, fel y gronfa hon a sefydlwyd ar gyfer teuluoedd y rhai a fu farw yn Senghennydd.