Yn ystod yr ugeinfed ganrif, ymladdodd y glowyr dros eu hawl i ennill cyflog byw. Defnyddiwyd streiciau fel bod eu llais yn cael ei glywed, ond doedden nhw ddim yn llwyddiannus bob tro.
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/DNCB-14-1-4-1.jpg)
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/DNCB-14-1-4-1.jpg)
Yn ystod Terfysg Tonypandy, 1910-1911, gwelwyd glowyr yn ymladd dros gyflog teg ym Mhyllau Gombein y Cambrian. Trechwyd y streic ond arweiniodd y frwydr at sefydlu’r galw am isafswm cyflog ym 1912.
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/DNCB-14-1-4-3.jpg)
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/DNCB-14-1-4-3.jpg)
Ym 1926, siaradodd Ffederasiwn Glowyr Prydain Fawr allan yn erbyn cynigion i leihau cyflogau ac ymestyn y diwrnod gwaith.
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/Panel-17-Image-3-D1411-2-4-3-Cropped.jpg)
![](https://glamarchives.gov.uk/wp-content/uploads/2020/04/Panel-17-Image-3-D1411-2-4-3-Cropped.jpg)
Galwyd streic genedlaethol ym mis Mai 1926 i gefnogi’r glowyr. Wedi 9 diwrnod, chwalodd y Streic Gyffredinol ond parhaodd y glowyr â’u hanghydfod. Daeth y streic i ben ac fe drechwyd y glowyr ac fe ddychwelon nhw i’w gwaith ym mis Rhagfyr 1926 ar gyflogau sylweddol is.